20 Ocak 2011
Rampada randıman almayan bir araçla yola çıkmışız meğer, yol boyu uyuyamıyoruz. Araç hem çok yavaş gidiyor hem de çok sallıyor. Sabahın 04.00'ünde Ilgaz Dağı'nı yavaş yavaş tırmanıyoruz. Ilgaz'ı ilk görüşüm, yarı aydınlık yarı karanlık dolanan haline bayılıyorum ve birden bunca uykusuzluğumun, gerginliğimin arasından aklıma nasıl düştüyse ilkokulda öğrendiğim ve yıllarca hiç aklıma gelmeyen bir çocukluk şarkısı geliyor.
Ilgaz, Anadolu'nun
Sen, yüce bir dağısın.
Baharda yeryüzünde
O cennetin bağısın.
Yalçın kayalıklar
Göklere yükseliyor
Senin dumanlı başın
Bulutları deliyor.
Yükseklerden akıyor
Ne güzel berrak sular
Eteklerinde otlar
Sürülerle kuzular
Yavaş yavaş, dolana dolana çıkıyoruz Ilgaz'ı, yavaş yavaş da iniyoruz. Ilgaz'ı bir kez daha, bir kez daha görmek isterim. Büyüsü hayal meyal aklımda kalıyor.
İki günü Ankara'nın soğuğunda, Halkevleri'nin Halkın Hakları Forumu'na katılarak geçiriyoruz. Bir gece Batıkent'te, Karaman'ın Ermenek ilçesinden bir ailenin yanında misafir oluyoruz. Ermenek'i ilk duyuşum. Köyleri Toros Dağları'ndaymış. Göksu Nehri'nin bir kolu olan Ermenek Çayı da HES'e kurban gitmiş. Evinde kaldığımız aile ile muhabbet ediyoruz bir hayli, oysa çok da yorgunuz.
Bir sonraki gece Kayseri'ye yola çıkıyoruz, tren daha yeni Ankara'dan çıkmıştı ki ani bir şekilde durdu. Meğerse biri, intihar etmek için trenin önüne atlamış, bu, trenle yolculuk yaparken ikinci intihar olayına denk gelişim. Daha önce de İzmit'in sanayi bölgesinde, bir işçi, trenin önüne yatmıştı. İlkinde şok olmuştum, şimdi etkisi daha kısa sürdü. Tren gecikmeli kalktı, iki saat de gecikmeli ulaştı Kayseri'ye. Kayseri otogarında da bir saat bekleyip Batman'dan gelen otobüsle Nevşehir'e geldik. Arabanın içi nasıl sıcak, koltuk nasıl rahat, biner binmez uyumuşuz. Nevşehir'de açtık gözümüzü, Göreme'ye geçip peri bacası bir pansiyon bulduk.
 |
| Peri Bacası Pansiyonumuz, Taştan Doğal Bir Mimari |
Peri bacasının sadece şapkası yok, oyulmuş bir kaya, kışın sıcacık yazın ise serin olanından, eşyalarımızı bıraktık taş odaya, pansiyonda Japonlarla kahvaltı yaptık. Göreme sokaklarında dolaşıyoruz.
 |
| Göreme'nin Mardin ve Midyat Gibi Taştan Yerleşimi |
 |
| Göreme'den Kilise Mimarisinde Bir Cami |
 |
| Göreme'deki Peri Bacaları |
Göreme'den Uçhisar'a gitmek için vadiden hiking rotasını tercih ettik. Peri bacalarının, kayaların arasından, doğal tünellerin içinden, akan suyun kıyısından ilerleyip tüm coğrafi şekillere dokunabiliyorduk. Uzundere Vadisi'ydi yürüdüğümüz, Uçhisar'a çıkıp çıkmayacağını bilmeden gidiyorduk.
 |
| Mor ile gösterilen Uzundere Vadisi, Göreme'den Uçhisar'a |
Bu ıssız coğrafyada karşımıza bir turist çıkıyor. Tek başına ıssız vadiden Uçhisar'dan Göreme'ye dönüyordu, tam tersi istikametlere gidiyorduk yani. Onunda karşılaşmamız benim için cesaret oldu, Yalçın'ın peşinden bu ıssız coğrafyaya açık alan korkusu olan biri olarak sürüklenmiştim.
 |
| Uzundere Vadisi, Mağara Evler |
 |
| Uzundere Vadisi, Rüzgarın İzleri |
 |
| Uzundere Vadisi, Farklı Şekillenmeler |
 |
| Uzundere Vadisi, Mağara Evler |
 |
| Uzundere Vadisi, Rüzgarın Hareketi Ve Açtığı Oyuk |
 |
| Uzundere Vadisi, Bir Ev |
 |
| Uzundere Vadisi, Şekillenmeler |
 |
| Uzundere Vadisi'nden Uçhisar'a Doğru Şekiller Pembeye Dönüyor |
 |
| Uzundere Vadisi'nden Çıkış |
Ben, açık alan korkumun etkisiyle vadinin girinti ve çıkıntılarında kaybolduğumuzu düşündüğüm bir anda Uçhisar'ı tırmanışlı bir tepenin ardından görünce çok sevindim.
 |
| Uzundere Vadisi'nden Uçhisar |
Uçhisar, Midyat'a çok benziyordu, evleri sarı taştan yapılmış hep. Uçhisar Kalesi, bölgenin en yüksek yeri, merdivenleri bir süre içten, sonra da dıştan tırmanıyor. Bu eşsiz coğrafya, güzelliğini, Erciyes ve Hasan Dağı'nın volkanik patlamalarından almış. Etrafa savrulan tüfler, yağmur ve rüzgarın aşındırmasıyla ortaya çıkan öyküler... Uçhisar Kalesi'nden etraf şahane gözüküyor. Yol üstünde şarap fabrikalarına uğruyoruz. Nevşehir'in tüflü toprağındaki üzümün şarabı...
 |
| Uçhisar |
 |
| Uçhisar Kalesi'nden |
Göreme Açık Hava Müzesi'ne gidiyoruz, onlarca mağara kilisesi, kiminin freskleri hala güzelliğini koruyor. Fresklerdeki insan gözleri hep kazınarak yok edilmiş, sonra öğreniyoruz ki Osmanlı döneminde buraları güvercin barınağı olarak kullanılmış, güvercinler insan gözlerinden ürkmesin diye gözler kazınmış.
 |
| Açık Hava Müzesinin Etrafı |
Hristiyanlığın yaşandığı ilk mağara kiliseler olarak insanlık tarihine geçmiş bir coğrafya, Kapodokya...
 |
| Mağara Kilisler, Göreme Açık Hava Müzesi |
Kiliseleri gezerken kış güneşi kendini gösteriyor ve batmak üzere... Ben heyecanlı bir halde, Güllüdere Vadisi'nde gün batımını izlemek istiyorum, otostop çekiyoruz, belli bir yola kadar gidiyoruz ama daha içeri vadinin başına gitmek için araç bulamıyoruz. Yürüyoruz vadiye doğru, ama kış güneşi kayalardaki kızıl tonlarıyla çekip gitmek üzere.
 |
| Kış Güneşinin Işıklarında Kızılçukur |
Sabah, Kızıl Çukur ve Güllüdere Vadilerini gezmek istiyoruz.
 |
| Göreme'den Çavuşin'e Uzanan Vadiler |
Kızıl Çukur ve Güllüdere Vadileri, birbirine paralel ve Meskendir Vadisi ile kesişen vadiler. Yürürken yanımızda yükselen bin bir şekilde dev kayalar, kurt olduğunu düşündüğümüz bir hayvan, tırsıyorum, arkamızdan da bir Japon turist geliyordu, yapayalnız vadede dolaşıyor, kurt konusunda uyarınca çok da umursamıyor. Vadiden vadiye geçiyoruz, en güzeli Kızıl Çukur Vadisi, kıpkırmızı kayalar... Kayaların en üstüne çıktık, oradan tekrar indik.
 |
| Meskendir Vadisi'nden |
 |
| Meskendir Vadisi'nden, Sarı ve Pembe Kayalar |
 |
| Meskendir Vadisi'nde Çıktığımız Kayaların Üzerinden |
 |
| Meskendir Vadisi'ndeki Kiliseler |
Meskendir Vadisi'nin içinde bir amca ile tanıştık. Eyüp Amca bağına gelmiş, vadi kırmızı topraklı ve bodur asmalardan oluşan bir bağ. Amca bağındaki çeşmeden bir sürü bidona su doldurmuş, bidonları da el arabasına koymuş, bir de bıçağıyla yabani marul söküp, poşetine topluyordu. Hem salata yapıp yiyecekmiş hem de kekliği varmış ona götürüyormuş. Meskendir Vadisi'ndeki dar geçitlerden el arabasıyla suları götürüyoruz, kimi yerde duruyoruz yabani marul toplamak için. Eyüp Amca üzümlerini Doluca şarap fabrikasına satıyormuş, muhabbet ede ede Meskendir Vadisi'nden Çavuşini'ne gidiyoruz. Belli bir yerden sonra Eyüp Amca'nın arabasıyla ilerliyoruz, el arabasından suları otomobiline aktarıyoruz.
 |
| Eyüp Amca Yabani Marul Toplarken |
Çavuşini Kalesi'ne de çıkıyoruz, kalede kilise var ve çok yüksek bir yer burası. Hasankeyf'i andırıyor, yerleşim yeri de Midyat'ı...
 |
| Çavuşini |
Otostop ile Avanos'a geçiyoruz, Kızılırmak geçiyor şehrin ortasından geniş bir alana yayıla yayıla, üzerindeki asma köprüden sallana sallana bir o yana bir bu yana geçiyoruz. Çömlek yapan atölyeleri geziyoruz, her yan çömlekçi dükkanı...
Karanlık basınca Göreme'deyiz, şapkasız peri bacası pansiyonuna geri dönüyoruz, gece ahşap kapımıza yağmur vuruyor ve biz taşın içinde, loş bir odada kitap okuyarak bu dokunun keyfini çıkarıyoruz. Sabah kalktığımızda Kapadokya'nın peri bacaları bembeyazdı, pansiyondan ayrılıyoruz. Nevşehir'e, Nevşehir'den Kaymaklı'ya geçiyoruz. 4 katlı bir yeraltı şehrini gezmek istiyoruz. Ben birinci kattan sonra devam edemiyorum, vadideki açık alan korkumdan sonra da burada kapalı alan korkum depreşiyor. Kendimi dışarı zor atıyorum, ama gördüğüm kadarıyla gerçekten büyüleyiciydi. Mutfağı, erzak depoları....
 |
| Kaymaklı Yeraltı Şehri Evleri |
Bu yeraltı şehri yumuşak tüfün oyulması ile oluşmuş, şehir, geçici tehlike anında halkın sığınması için yapılmış. Ağır, erzak depoları, kiliseler, şırahaneler, öğütme taşları bulunmaktaymış.(1)
 |
| Kaymaklı Yeraltı Şehri Evleri |
Yalçın tüm katları dolaşıyor. Ben girişteki rehber kulübesinde takılıyorum, rehber yaşlı amcalarla sohbet ediyorum. Yeraltı kentinin yirmi mahallesinden sadece bir mahallesi şu an açıkmış. Amcalar kuzinede patates yapmış, sıcak sıcak yiyoruz. Niğde ve Nevşehir'in patatesi meşhurmuş, yeni öğreniyorum.
Yalçın yeraltı şehrinden çıkınca yola koyuluyoruz. Otostopta bir amca alıyor bizi, Derinkuyu'da kocaman bir kilise görüyoruz dışarıdan ve yine bir yeraltı şehri. Girme girişimim yine birinci katta son buluyor, dönüyorum.
 |
| Derinkuyu Yeraltı Şehri Sokakları |
 |
| Derinkuyu Yeraltı Şehri Evlerinin Taştan Yuvarlak Kapıları |
Yalçın'ın anlattığına göre şehrin geniş sokakları varmış, evlerin yuvarlak taştan kapıları. Derinkuyu'dan Ihlara'ya 50 kilometre var, köyden köye otostopla ilerliyoruz. Gün batmak üzere, bir patates kamyonuna biniyoruz, İstanbul'daki hale patates götürüyorlarmış, tam bir kavşakta kalıyoruz; Aksaray'a, Güzelyurt'a ve Ihlara'ya giden. Kavşakta meczup bir abi ile karşılaşıyoruz, abi de Ihlara'ya yakın bir kasabaya gidecekmiş, donmuş. Güzelyurt tarafına giden bir araca el kaldırıyoruz, belki Güzelyurt'tan Ihlara'ya giden bir dolmuş buluruz diye. Meğerse orada da dolmuş yok, tekrar bir patates kamyonu ile geriye kavşağa dönüyoruz. Meczup abi orada koca bir top otu toplamış, yakmaya çalışıyor, beceremiyor da. Ateşi biz tutuşturuyoruz, koca bir top ot, koca bir top ateşe dönüşüyor, ısınıyoruz. Karanlık iyice basıyor. Neyse ki bir araç alıyor bizi, Ihlara'ya bırakıyor.
 |
| Melendiz Dağı |
Ihlara'da gece, zor bir zor pansiyon buluyoruz, sobalı köhne bir yer. Yiyecek bir şey yok, biz de sucuk alıyoruz bakkaldan. Sobanın üstünde ızgara yapıyoruz, odayı sucuğun yağının duman kaplıyor. Göz gözü görmüyor, macera duygumuz hat safhada, yediğimiz sucuk ekmeğin tadı, harika. Odayı iğrenç bir yağ kokusu sarıyor, pencereyi Hasan Dağı'na karşı açıp havalandırıyoruz. Ayaz, ama biz odada sucuk ekmeğimizi yiyoruz. Cam kırık, orayı naylonla kapatıyoruz, kapı alttan püfür püfür esiyor, oraya da halıları koyuyoruz.
Yeni bir güne perdeyi açtığımda, bir tarafta Melendiz Dağı'nı bir taraf da Hasan Dağı'nı görüyorum, yan yana ve karlı iki zirve...
 |
| Ihlara Vadisi Haritası |
Melendiz Dağı'ndan doğan Melendiz Çayı da Ihlara Vadisi'nin içinden geçiyor. Ihlara köyünün içindeki girişten Ihlara Vadisi'ne giriyoruz.
 |
| Ihlara Vadisi'nin Girişten Görünümü |
Belisırma köyüne kadar 4 kilometre yürüyeceğiz, Melendiz Çayı'na paralel patika yollar var, patikanın bazı yerlerini yukarılardan kopan koca kayalar kapatmış, onların üzerinden geçiyoruz. Vadinin sağlı sollu kayalarına kiliseler oyulmuş, vadide bizden başka kimse yok. Yeraltı şehrinde ortaya çıkan kapalı alan korkum, yerini açık alan korkuma bırakıyor. Ara ara panik atak nöbetleri geçiyorum vadi içinde. Ya üzerimize taş düşerse, ya yabani hayvan çıkarsa, ya ya ya ile başlayan bir çok kaygı verici düşünceyi aklımdan uzaklaştıramıyorum. Uzaklaştıramadıkça da ne baktığımı görüyorum ne de keyif alıyorum ortamdan. Kiliselere girip çıkıyoruz, kimilerinde hala freskler çok canlı. Kayalara oyulmuş ve fresklerle süslenmiş kiliseleriyle, mağara evleriyle koskocaman bir yaşam alanı.
 |
| Tüfleri Oyan Melendiz Çayı |
 |
| Melendiz Çayı'na Paralel Patikalar |
 |
| Vadi'nin Kayalarındaki Barınaklar |
Ihlara Vadisi, volkanik Hasan Dağı'ndan püsküren bazalt yoğunluklu lavların soğumasıyla ortaya çıkan çatlaklar ve çökmeler ile oluşmuş. Vadinin ortasından geçen Melendiz Çayı, vadinin bu günkü şeklini almasında önemli. Vadinin yan taraflarındaki aşınmış kayalarda sayısız barınak, kilise, mezar bulunmakta. 14 km uzunluğunda doğal bir kanyon, dünyada ikinci büyük ama içinde yaşamın olduğu en büyük kanyonmuş.(2)
 |
| Vadideki Kiliselerin Freskleri |
 |
| Vadideki Kiliseler |
 |
| Vadideki Eski Barınaklar ve Günümüz Barınakları, Belisırma Köyü |
Gezdiğimiz bir kiliseden çıktığımızda, Belisırma köyünü görüyorum, evet bir yerleşim, insanlar ve yaşam... Vadinin çıkışında yapılmış evleri görünce içimi huzur kaplıyor, açık alan korkum dağılıyor. Melendiz Çayı'nın etrafı ağaçlık, baharda muhtemelen çok daha güzel oluyordur. Kayalar çok riskli, hep yukarılardan kopmuş ve vadinin içine yığılmış. Ben de pıtrak gibi türeyen bu korku türleri, ama korkularıma inat seyahate devam. Belisırma köyüne gelince rahat bir nefes aldım, Belisırma'dan Selime'ye de 7 kilometre devam ediyor patika. Vadinin toplam uzunluğu 14 kilometre.
Biz Belisırma'dan otostop ile Ihlara Köyü'e gidiyoruz, pansiyondan çantalarımızı alıp, Selime köyüne belediye otobüsü ile devam ediyoruz, Selime'de vadinin bittiği yerde, Kale Manastırı Kilisesi var. Dev peri bacalarına oyulmuş bir din merkezi. Kilise 9. veya 10.yy. tarihlendirilmekte, freskler de 10. veya 11. yy'a...
 |
| Kale Manastırı Kilisesi |
 |
| Kale Manastırı Kilisesi İçinden Bölümler |
 |
| Kale Manastırı Kilisesi'ndeki Renkleri Yok Olmuş Freskler |
Kilise çıkışı saatlerce araç bekliyoruz. Otel sahibi bir dayı alıyor bizi, kısa bir yolu alacağız ama dayı otelinin adı gibi çatlak. Yol kenarındaki çamurlu sulara girip, çamurlu suları arabanın camına sıçratmayı başarabilen, sıçrattığı suları silecekler ile silerek arabanın camını çamurla kapatan ve yolu görmeden karambole giden bir tip. Neyse sağ salim ulaşıyoruz varacağımız noktaya, başka bir araçla Aksaray'a gidiyoruz. Aksaray merkezde Eğri Minare ve Ulu Cami'yi geziyoruz.
Aksaray'dan otobüse binip sabah Tarsus'da oluyoruz. Anadolu coğrafyasındaki başka bir eski yerleşim. Sokaklar turunç ve limon ağaçları ile dolu. Turuncu ve sarı renkler sokaklarda, güzel bir görsellik oluşturuyor. Turunç ve limon ağaçlarının bolluğunu bilmeme rağmen hala yüzlerce sarı ve turuncu ağacı, bu meyvelere ulaşmadaki kolaylığı görünce şaşırıyorum.
 |
| Tarsus'un Turuncu Fonu |
 |
| Tarsus'un Sarı Fonu |
Tarsus Çayı geniş bir alandan dökülerek Tarsus Şelalesi'ni oluşturuyor. Tarsus Çayı'nın suyu çok güzel görünüyor. Tarsus barajına gidiyoruz, okaliptüs ağaçları ile dolu. Barajın etrafına park yapmışlar, baraj gölüne çıkıyoruz. Karşımızda karlı tepeleri ile Toroslar...Gölün kıyısı bağlarla dolu, Tarsus'ta üzümün bol olduğunu bilmiyordum.
 |
| Asma Bahçeleri, Tarsus Barajı, Toroslar |
 |
| Toroslar |
Tarsus'un tarihi evlerinden oluşan eski yerleşimi var. Tarsus tren istasyonu belki de önünde palmiyelerin olduğu nadir tren istasyonlarından...
 |
| Güney'in Palmiyeli Tren İstasyonları |
Tarsus'tan on dakikalık bir mesafeyle Yenice'ye geliyoruz. Yenice istasyonundan İç Anadolu mavi trenine biniyorum, Yalçın beni uğurluyor. Toroslar karlarla kaplı, uzun bir süre torosları geçeceğiz, tünellerle birbirine paralel sıradağları aşıyoruz. Hacıkırı Belemedik arası bir çok tünel var, tünellerden geçerken kapalı alan korkum tutuyor. Bu yolculukta açık alan korkum ve kapalı alan korkum ruhumda köşe kapmaca oynadı.
Tünellerden geçerken bir hayli daralıyorum, trenlere bir daha binemeyeceğim diye ödüm patlıyor. Devasal Toroslar'ın en altından ve içinden geçiyoruz, Belemedik trenden, yine çok güzel görünüyor. Tünellerle Toroslar'ı aşıyoruz. Niğde'de kar var, her yer bembeyaz. Hava da kararmak üzere, iki tavşan ovada koşuyor, trende 1 TL'ye bir poşet mandalina satıyor, bir amca. Ben de alıyorum, böyle bir tat daha önce hiç görmemiştim. Toroslar'ın arası zakkum çiçeği ile dolu, dağ taş zakkum...
Tünellerin beni daraltığı, psikolojik savaşın içinde geçen bir yolculuk. Gece boyu kitap okumaya çalışıyorum, sonra İstanbul'a kadar uyumuşum. Üniversiteden arkadaşım Seçkin karşılıyor beni, Haydarpaşa'nın denize bakan yüzünde oturuyoruz. Haydarpaşa'nın yanan çatısı yeniden yapılmaya çalışılıyor. Trakya'ya geçiyorum. Trakya güneşli ve ayaz, tek göz odadan dışarı adım atamıyoruz. Dört kişilik aile bireyleri, farklı meşguliyetler ile aynı odada zaman geçirmeye çalışıyor. Kardeşim flüt çalıyor, ben kitap okuyorum, babam televizyon izliyor, annem ahşap boyuyor. İnsanların daracık bir mekanda bir arada yaşaması ne kadar zor. Önceden böyle miydi? Çocukken ailenin yine aynı bireyleri, muhabbet içinde daha keyifli vakit geçiyorduk. Ayaz hasta ediyor beni, günlerce yatıyorum. Bir kardelenleri görüyorum, bir de 87 yaşındaki anneannemi...
 |
| Türkiye'nin Kuzeyinden Güneyine |
--------------------------------------------------------------------------------
(1) Kaymaklı Yeraltı Şehri girişindeki tanıtım tabelasından.
(2)Ihlara Vadisi çıkışındaki tanıtım tabelasından
