Kuzey Amerika'yı Keşif 8: Kingman, Santa Fe, Taos

20 Şubat 2020

Kingman 

Amerika'daki ulusal parkları gezmek için Çin ve Polonya'dan gelen arkadaşlarım, Las Vegas'tan kendi ülkelerine uçtuktan sonra ben de görmek istediğim birkaç kente yalnız devam ediyorum.  Vegas'tan otobüs ile Kingman kasabasına yola çıkıyorum. Birkaç saatlik bir yolda otobüste uyuyakalmışım ve otobüs Kingman’ı geçmiş.

 

Amerika’da otobüslerde koltuk numarası yok, yiyecek içecek servisi yok ve muavin de yok. Şoför, oturduğu yerden gelinen durağın adını söylüyor, durak da bir terminal veya otogar değil, bir sokak veya bir benzin istasyonu oluyor genelde. Uyanıksan iniyorsun ama uyuyorsan birisi gelip seni koltuğundan kaldırmıyor. Ki ben de uyumuşum ve ineceğim Kingman kasabasını kaçırmışım. Fark ettiğimde şoförden beni bir benzin istasyonunda indirmesini istiyorum. Bir benzin istasyonunda beni bırakıyor.

Uber’den Kingman'a taksi fiyatı bakıyorum, $60 gösteriyor. Benzin istasyonunda, benzin almaya gelen insanlara, beni Kingman kasabasına bırakıp bırakmayacakları konusunda ricada bulunmaktan başka da bir seçeneğim yok gibi. Birkaç kişiye soruyorum, genelde çift olmasına veya arabanın içinde bir kadın olmasına özen gösteriyorum. Ricalarım genelde geri çevriliyor, insanlardaki güvensizlik duygusunu seziyorum, genelde Amerikan toplumunda yabancıya karşı bir paranoya söz konusu, bunu tedirgin davranışlarında anlıyorum insanların. Hoşgörülü bir kadın, beni aracına kabul ediyor, tatlı hoş sohbet bir çifte denk geliyorum şans eseri. Sağ olsunlar, beni, Kingman tren istasyonuna kadar bırakıyorlar.

Tren istasyonu kapalıydı, gece onda açılıyormuş yani tren gelmeden birkaç saat önce. Oysa sırt çantamı tren istasyonuna bırakır ve gün içinde rahat gezerim diye düşünmüştüm. Tren garının arkasından geçen, tarihi yol Route 66'da bir işletmeye bırakmaktan başka bir şansım yok. İçi oldukça köhne bir bar bulup barda çalışan genç kadından rica ediyorum, çantamı bırakma konusunda kadını zorla ikna ediyorum. Üç beş erkek müşteri var barda. 

Çıkıp Rota 66'dan gezmek ve bu tarihi yolu, bir kez de Kingman kasabasında hissetmek istiyorum. Rota 66’ya dair  duvar çizimleri kasabanın farklı yerlerinde. 66’nın Chicago’dan Los Angelas’a uzanan güzergahı bir duvara  haritalanmış. 

Tarihi 66 Rotasının hangi eyaletlerden geçtiğini gösteren bir duvar resmi

Tarihi 66 Rotasının üzerindeki kent ve kasabaları gösteren bir duvar resmi

Bu rota, Amerika'nın tarihinde yoksul, ezilen insanların umutla yola düştüğü bir rota, yani Amerikan toplumuna dair bir umut rotası. 1929- 1932’de, toz fırtınalarıyla gelen kuraklığın yarattığı  büyük bir buhranla insanlar,  California madenlerinde çalışmak hatta yeni yurtlar aramak için bu yolu takip etmiş. Kingman, Rota 66 üzerinde bulunduğum üçüncü gezi noktam oluyor. Los Angeles’ta Santa Monica, Arizona’da Winslow ve yine Arizona'da burası Kingman kasabası, tarihi Rota 66 üzerinde gittiğim kentlerdi. Bu tarihi yolun ruhunu, farklı eyaletlerde farklı noktalarda koklama fırsatım olduğu için kendimi şanslı hissediyorum.  Kingman kasabasında tarihi yolun üstünde kapanmış hoteller, işleyen tamirciler, berberler, çamaşırhaneler… 

Tren garındaki su depolarına yazılmış bir hoş geliş yazısı

Kasabadaki tüm işletmelerde Rota 66 amblemi bulunuyor, bir kuaför dükkanı

Bir tamirci tabelası

Bir restaurant tabelası

Kingman oldukça küçük bir kasabaymış, saatlerce burada ne yapacağımı bilmiyorum. Gün boyunca oturmak için bir bar buluyorum, sahibi bir kadın, oldukça yardımsever, bana barda yer ayarlıyor ve tren garı açılana kadar orada oturabileceğimi söylüyor. Bar masasının etrafında insanlar kimi çift kimi erkek. Beyazların hakim olduğu bir bar, bar masasının üstüne asılmış devasa ekranlar. Beyazların barları oldukça popülist, erkek egemen,  kadınlar da erkeksileşmiş ve genelde de futbol maçı izleniyor.

Gece saat onda, tren garı açılınca garın bekleme odasına geçiyorum. Bekleme odasında, yirmi yaşlarının başında genç bir kadın. Tren ile ilgili bir soru soruyorum, cevap vermiyor bana. Çantaları bir yığıntı halinde. Bir süre sonra kendi kendine konuşmaya başlıyor. Gencecik ve kayıp bir kadın daha Amerikan toplumunda. Uzun bir süre, bekleme odasında yalnız kalıyoruz bu kadınla ve kendimi genç kadının davranışlarını gözlemlemekten alıkoyamıyorum. Genç kadının pantolonu belinden düşüyor, pantolonunun arkasında kocaman bir regl kanı, üstü başı pislik içinde. Elektronik sigara içiyor ara ara, sonra dışarı çıkıp gerçek sigara içiyor, sonra çantalarını çöpe boşaltıyor, kendi kendine gülüyor ve konuşuyor. Kadının ruh halini, bir sünger gibi çekiyorum ve ben de inanılmaz gerginim. Neyse ki yavaş yavaş yolcular gelmeye başlayınca ben de bu durumla baş etmekten kurtuluyorum. Bu defa her gelenin bakışı onun üzerinde. Bekleme salonunda tuvalet var, dışarıdan gelenler de kullanabiliyor bu tuvaleti. Bazıları obez ve akülü arabasıyla tuvaletin içine kadar giriyor. Dört saat, dört metrekarelik bu bekleme odasında, akıl sağlığı bozuk ve obez insanların sorunlarına tanıklık ederek geçiriyorum, dolayısıyla da ruh halim bu sorunların etkisiyle olumsuz etkileniyor. 

Arizona eyaletindeki Kingman kasabasından New Mexico eyaletinde Santa Fe kasabasına gitmek için trene biniyorum ve biner binmez de uyuyorum. Gün aydınlanırken oturma salonuna geçip etrafı izliyorum, çay içmek için trenin alt katındaki kafeteryaya indiğimde bir kadın gitar çalıyordu, ben de çayımı alıp yanına oturuyorum. Ağaçlar akıyor pencere önünden dışarıda, içeride ise gitar notaları... 

Santa Fe’ye gitmek için bir tren istasyonunda iniyoruz.  Tren istasyonun etrafında dolaşırken kasabadaki kerpiç evleri ve asılı kırmızı biberleri görüyorum. Santa Fe, New Mexico eyaletinde bir kent ve Amerikan kültüründen ziyade, Meksika kültürü var ve ben biraz da Anadolu'nun atmosferini hissediyorum kerpiç evlerle. Hava oldukça soğuk, istasyon içinde bir restaurant ve bir bar var, ısınmak ve bu küçük istasyondan Santa Fe'ye nasıl gidebileceğimi öğrenmek için içeri giriyorum.

İstasyon etrafındaki kerpiç binalar

Kurutulmak için asılmış biberler, ahşap merdiven ve kerpiç ev

Kerpiç doku nasıl da hoş, betondan sonra oldukça estetik görünüyor

Tren istasyonunda renkli, şirin bir vagon

Tren istasyonunda şirin bir bar

Ben de yeni arkadaşlarla barda bir bira içimlik takılıyorum

Restoranda çalışan kadın, barda takılan müşterilere, Santa Fe’ye aracıyla gidecek birileri olup olmadığını soruyor ve gidecek olanlardan beni, Santa Fe'ye bırakmasını rica ediyor. Barda oturan bir kadın, beni götürebileceğini söylüyor,  Ben de kadının yanına bar masasına oturup bir bira söylüyorum, muhabbete başlıyoruz kadınla. Evi bu civardaymış, kendisi takı işi ile uğraşıyormuş. Tren garındaki bu bara, trenle kasabaya gelen ilginç insanlarla tanışmak ve muhabbet etmek için geliyormuş. Tıpkı o an benimle tanışıp muhabbet etmekten keyif aldığı gibi. Tatlı bir kadın, kendisini sosyalist olarak tanımlıyor. Trende birlikte geldiğimiz ve tren kafeteryasında gitar çalan kadın da etrafımızda, barda da gitar çalmaya devam ediyor. 

Biralarımız bitince bardaki gizemli kadın, beni Santa Fe’de Couchsurfing’ten ev sahibime bırakıyor. 

Santa Fe

Eve geldiğimde Couchsurfing'ten arkadaşlar evde yoktu ve anahtarı benim için bahçede bir yere bırakmış. Kedileriyle biraz vakit geçirip çantamı bırakıp şehir merkezine doğru yürüyorum. Kerpiç evlerden oluşan mahallelere baka baka şehir merkezine yürüyorum. Hava çok soğuk ve ben merkeze vardığımda hava kararıyor. Bir pizzacıda pizza yiyip karanlıkta şehri algılamaya çalışıyorum ve çok geç saate  kalmadan eve dönüyorum. 

Meksika sınırındaki New Mexico eyaletinde mimari yapı

Gün batımı ışığıyla rengi kızıllaşan şirin kerpiç evler

Kerpiçle birlikte kompoze edilen ahşap kapı ve pencereler

Boyanmış ahşaplar, kerpiç dokuya çok yakışıyor

Bu gerçekten Anadolu'dan bir kare gibi

Bir hotelin önünde geleneksel at arabası dekor olarak konulmuş 

Kerpiçten bir hotel

Ahşap, kerpiç, kurutulmaya bırakılmış kırmızı biber

Eve geldiğimde Fransız ev sahibim Elodi evdeydi. Onlar da Amerika'ya eşiyle birlikte Fransa'dan post-doktora yapmak için iki yıllığına gelmiş. Birlikte yemek yapıp yiyoruz. Kediler etrafımızda ve uzun zamandan sonra kedilerle birlikte olmanın mutluluğu içindeyim. Yorgunum, bir artı bir evde, salonda yatıyorum, gece boyu kedilerin yanıma gelmesini bekleyerek.

Trende birlikte geldiğimiz ve tren kafeteryasında gitar çalan kadın ile haberleşip birlikte Taos'a gitme kararı alıyoruz. Sabah Fransız arkadaşlarla kahvaltı yapıp Toas’a çıkıyoruz. Yolda sohbet, muhabbet tatlı bir kadın arkadaş Cherry, San Fransico'da şarap işiyle uğraşıyormuş. Taos’a gitmeden bir vadiye kurulmuş mühendislik başarısı bir köprüyü görmeye gidiyoruz.  Derin bir vadiyi birbirine bağlayan bir köprü,  estetik değil ama mühendislik abidesiymiş her nasılsa.

Yine volkanik yapılı bir vadi

Nasıl mühendislik harikası ise...

Arkadaşım yola çıkmadan önce bir çocukluk arkadaşı ile buluşacağını söylemişti. Arkadaşı köprüye geleceğini söylemiş, bir süre arkadaşını bekliyoruz köprünün yanında. İkisi San Francisco'daki Çin mahallesinde büyümüş. Benim de gittiğim ve çok sevdiğim bir mahalleydi San Francisco’da. Arkadaşının babası bu mahallede papazmış.

Arkadaşı geliyor, yine kafayı çizmiş başka kırık bir tip. Asyalı,  karizmatik olduğunu düşünen, kafası da oldukça güzel, gelir gelmez de hep birlikte ot içmeyi teklif ediyor. Kafası tam anlamıyla gitmiş, konudan konuya atlıyor, küfür ediyor, kurttan kırma bir köpeği de var yanında. Babasının neden Hristiyan olduğu ile hesaplaşıyor monolog şeklinde. Amerikan yerlilerinin konusu, beyazların tarihi, insanlık tarihine dair bütün konular zihninde birbirine girmiş durumda. Bir bilinç akışı, bir öfke patlaması ve bir ağlama krizi şeklinde devam eden monoloğa tanıklık ediyoruz. Bu kafası gitmiş ve nerdeyse bizi iki saattir esir alan erkeğin yarattığı bu monologsal ortamdan kurtulmak ve bir an önce Taos’a gitmek istiyorum.  Neyse ki yemeğe gitmeye karar veriyor iki arkadaş da şehre gidiyoruz ve ben ayrılıyorum onlardan. 

Taos

Taos, Rocky dağlarının güney eteklerine kurulmuş şirin bir kent, dağlara giden birçok yürüyüş rotası var. Taos da Santa Fe gibi kerpiç ve dağlar arasında... Kerpiç-seramik, kerpiç- ahşap kapı ve pencere, kerpiç-kar, kerpiç-kedi, kerpiç- çit gibi çok güzel ayrıntılar var kentte.

Şu evin güzelliğine hele...

Kerpiçli kompozisyona kuru çiçeklerin güzelliği de ekleniyor

Kıyıda köşede kalmış karlar

Ahşap kapının estetiği 

Kurutulmaya bırakılmış kırmızı biberler

Ahşap merdivenler bir bana mı çok manidar geliyor?

Kerpiç bir kilise

Kerpiç bir kompleks

Kerpiç evlere ve dükkanlara giriyorum. Kentte el işlerinde ve görsel materyallerde bir yerli kültürü hakim. Kerpiç evler, etraflarındaki ahşap merdivenler, kurutulmak için asılmış kırmızı biberler,  dokuma tezgahları… Bana etraftaki her şey Anadolu kültürünü çağrıştırıyor. Meksika kültürüyle Anadolu kültürünün birbirine ne kadar da benzer olduğunu fark ediyorum.  Birkaç saat şehirde dolaşıyorum, mümkün olduğunca el sanatları dükkanlarını gezmeye çalışıyorum. 

Bir sanat galerisi

Yerlilerin portreleri

Bir yün sarma tezgahı

Frida Kahlo papağanlarla

Seramik işler

Yerlilerin totem figürleri

Santa Fe'ye dönmek için de otobüs buluyorum. 2100 metre dağların arasındaki çöl kenti Santa Fe’ye geliyorum, hava inanılmaz soğuk. Doğru eve gidiyorum, sıcak küçük bir ev. 

Santa Fe

Santa Fe’yi doğru düzgün gezemediğim için son günümde de bu kenti gezmeyi istiyorum. Sabah kalktığımda lapa lapa kar yağıyor. Kar yağışında çıkıyorum dışarı, otobüsle şehir merkezine gidiyorum. Dışarıda kar yağıyor, kerpiç mimari ve kar da birbirine yakışan enfes bir ikili oluyor.

Kerpiç ve kar

Binanın güzelliğine...

Halk kütüphanesi bile kerpiç

Kerpiç mimari, çok fazla el sanatı, sanat ve zanaat işleri var. Yerlilerin portreleri hakim sanat galerilerinde. 

Yerlilere dair kara kalem çalışması

Yağlı boya yerli bir portre

Yerlilerin fotoğraflarından bir kolaj

Oldukça basit resmedilmiş bir yerli kadın

Manidar yerli heykel anlatıları da var, bilgece tariflenmiş. Galerilerin birinde bir heykelde yerlilerin kumar ile ilişkisi anlatılmış, inanılmaz sinir bozucu bir anlam. 

Oldukça hoş bir yerli heykeli

Bir yerlinin gazino kültürüyle tasviri... Beyaz Adam ihrençsin...

Birkaç müzeye giriyorum. Çağdaş Amerikan yerli sanatçılarının güncel eserlerinin olduğu bir müzeyi geziyorum. Sinirlerimi bozan  başka bir eserle daha karşılaşıyorum. Çizilen yerli çadırlarının üzerine Ikea yazılmış. Bu ne anlama geliyor bilemedim açıkçası. 

Yerli çadır tasviri ama üzerinde Ikea reklamı

Kar yağışı altında şahşahalı bir kiliseye gidiyorum. Pazar günü ve ayin var, içeri girip ayine katılmam mümkün olmuyor, girişteki pencereden içeriyi seyrediyorum. Bu devasa kilisenin avlusunda da Hristiyanlaştırılmış bir yerli kadın heykeli, elinde kuş tüyü ve bu kuş tüyünün arasından sarkan bir haç… Tebrikler Beyaz Adam, misyonerlik görevinizi burda da yapmışsınız. Bu Hristiyanlaştırma motiflerinde yerlilerin kullanılması.   

Santa Fe'nin tarihi bir kilisesi

Kilise bahçesinde Hristiyanlaştırılmış, elinden bir haç sarkan yerli tasviri

Bir müzede, Navajo Kabilesi’nden Michelle Tsosie Sisneros adlı bir ressam, kız kardeşlik temalı çizimlerini görüyorum, hepsi harika gerçekten. Kızkardeşlik duygusunu çok manidar çizmiş. 

Kadınların saç modelleri, elbiseleri nasıl da güzel tasvir edilmiş

Sanki kızkardeşlik duygusu içinde uçuyorlar

Elbiseleri yerli desenleriyle bezenmiş

Kadınların birbirine sarılışları ve aralarındaki bağ

Dayanışma ve direnç

Son otobüs ile eve dönüp çantamı topluyorum. Ev sahibim Fransız  çiftle birlikte akşam yemeği hazırlıyoruz, birlikte yenen bir akşam yemeği sonrası ben yola çıkıyorum. Santa Fe’den trenle iki saatte Albuquerque’ya gidiyorum.